یکی از مولفه‌های اصلی در تحکیم ارتباطات و سلامت روان، حمایت اجتماعی است. تحقیقات متعدد ثابت کرده است که هر چه میزان حمایت اجتماعی افزایش یابد، سطح سلامتی نیز افزایش پیدا می‌کند و برعکس. بنابراین می‌توان گفت داشتن سلامتی مشروط به داشتن حمایت اجتماعی است اما حمایت اجتماعی دقیقا به چه معنا است؟ در این مقاله به شرح و بسط این مفهوم می‌پردازیم و انواع حمایت اجتماعی و ابعاد حمایت اجتماعی را برای شما نام می‌بریم. با ما همراه باشید.
حمایت اجتماعی چیست؟
حمایت اجتماعی در اصطلاح به معنی برخورداری از حمایت دوستان و اعضای خانواده و آشنایان در مواقع بحرانی و در برخورد با چالش‌ها است. این که افرادی در کنار ما باشند که در روزهای خوشی و ناخوشی بتوانیم با آن‌ها صحبت کنیم یا از آن‌ها کمک بگیریم سبب سلامت روح و جسم می‌شود. روابط سالم و حمایتی از میزان استرس می‌کاهد داشتن گروه و اکیپی از دوستان یا آشنایان که بتوانند در مواقع ضروری کنار ما باشند برای ادامه یک زندگی بدون دغدغه، امری حیاتی است.
البته حمایت اجتماعی دارای مفهومی چند بعدی است و تعاریف مختلفی برای آن وجود دارد. در یکی از این تعاریف، برخی حمایت اجتماعی را میزان برخورداری از محبت، همراهی، مراقبت، احترام، توجه، و کمک دریافت شده توسط فرد از سوی افراد یا گروه‌های دیگر عنوان کرده‌اند. عده‌ای دیگر، حمایت اجتماعی را تنها ناشی از ادراک و تصور فرد می‌دانند اما به طور کلی همان طور که گفته شد حمایت اجتماعی یعنی داشتن شبکه‌ای از خانواده و دوستان که در مواقع نیاز بتوان روی آن‌ها حساب کرد.
با این که همه ما در زندگی به یک پشتیبانی اجتماعی خوب احتیاج داریم اما همواره بر سر راه داشتن یک حامی موانعی وجود دارد. به عنوان مثال برای به دست آوردن یک پشتیبان، شما نیاز به ایجاد ارتباط و گذراندن وقت با افراد مختلف دارید. برای این کار لازم است که مهارت ملاقات با دیگران را بیاموزید. در واقع هر چه تعداد تعاملات شما با افراد بیشتر باشد و افراد بیشتری را ملاقات کنید و با آن‌ها آشنا شوید، در مواقع بحرانی از حمایت افراد بیشتری برخوردار می‌شوید. می‌توانید با به کارگیری تکنیک‌های مدیریت زمان هم کارهای خود را انجام دهید و هم با دوستان خود وقت بگذرانید.
نکته‌ای که در این مورد باید به آن توجه کنید این است که باید حس خوبی نسبت به برقراری این ارتباط و همچنین از قرار گرفتن در جمع افراد مختلف داشته باشید تا بتوانید با آن‌ها ارتباط برقرار کنید. یعنی برقراری ارتباط با افرادی که از لحاظ شخصیتی و اخلاقی با شما متفاوت هستند و همواره با آن‌ها کشمکش دارید تنها با انگیزه جلب حمایت اجتماعی، کار اشتباهی است و نتیجه معکوس دارد. لذا تعامل با دیگران توام با آرامش باعث می‌شود که دیگران را حمایت کنید و از حمایت اجتماعی آن‌ها برخوردار شوید.
ابعاد حمایت اجتماعی
انواع حمایت اجتماعی که در زیر به چند مورد آن اشاره کردیم.
- حمایت احساسی و عاطفی (پشتیبانی عاطفی)
- حمایت عملی و فیزیکی
- حمایت اطلاعاتی
- حمایت در ارزیابی و شناخت
همان طور که می‌بینید یکی از ابعاد حمایت اجتماعی، پشتیبانی احساسی و عاطفی است که این حمایت معمولا از طرف خانواده و دوستان نزدیک و صمیمی انجام می‌گیرد. هنگامی که آن‌ها به فکر شما باشند و به امور زندگی شما توجه داشته باشند در واقع در حال حمایت عاطفی و پشتیبانی شما هستند.
نوع دیگری از حمایت اجتماعی، حمایت عملی و فیزیکی است. هنگامی که برخی از کارهای فیزیکی خود را به دیگران بسپاریم تا انجام دهند در واقع از آن‌ها در راستای حمایت عملی کمک گرفته‌ایم. به عنوان مثال پرداخت قبوض خود را به یکی از دستان یا اعضا خانواده بسپاریم.
از دیگر ابعاد حمایت، حمایت اطلاعاتی و حمایت در ارزیابی و شناخت است و به معنای به اشتراک گذاشتن نقطه نظرات در مورد موقعیتی است که ما در آن قرار گرفته‌ایم. این موضوع می‌تواند به پیشرفت ما بسیار کمک کند. تصور کنید در اداره خود با یکی از همکاران خود دچار چالش شده‌اید. با در میان گذاشتن این موضوع با دوستان یا اعضای خانواده و صحبت با آن‌ها می‌توانید راه حل مناسبی پیدا کنید.
چگونه شبکه حمایت اجتماعی خود را بهبود دهیم؟
- از حضور در اجتماع نترسید و خجالت نکشید.
برای پیدا کردن افراد جدید لازم است که در اجتماع حضور داشته باشید و از ریسک این حضور نهراسید و خجالت نکشید. شما باید افراد را جسـتجو و خود را به آن‌ها معرفی کـنید. رفتن به مکان‌های تازه احتمال ایجاد روابط تازه را بالا می‌برد. به عنوان مثال تصمیم بگیرید بـه یـک میهمانـی بروید در حالی که با هیچ فـردی در آن مهمانی آشـنا نیسـتید که شما می‌توانید برای جلوگیری از این خجالت، شما می‌توانید مقاله چگونه خجالتی و کمرو نباشیم را مطالعه کنید.
انواع سبک‌های ارتباطی را یاد بگیرید و سعی کنید دائما ارتباط برقرار کنید و برای این کار مکان‌هایی چون تجمعـات غیر رسـمی، مراکـز اجتماعـی، دوره‌های آموزشـی یا باشـگاه‌های تفریحـی، مـدارس یـا محل‌هـای کار فضاهای مناسـبی برای دیـدار با افراد مختلف اسـت. لازم به ذکر است که احساس نزدیکی کردن به یک فرد به ماه‌ها زمان نیاز دارد. پس از گذشت زمان و جلب اطمینان فرد است که شما می‌توانید روی حمایت او حساب باز کنید.
- از حمایت‌های اجتماعی که دارید بهره ببرید.
برای آن که از حمایت اجتماعی دیگران نسبت به خود بهره ببرید لازم است نیازهای خود را به آن‌ها بگویید. فکر نکنید که دیگران می‌دانند شما چه نیازی دارید. درخواست‌های خود را به صورت موردی و دقیق به دیگران بگویید اما سعی کنید درخواست‌های شما بیش از اندازه نباشد و باعث خستگی حامیان نشود. درست بیان کردن خواسته‌ها تاثیر بسزایی در حمایت افراد دارد.
- فرصت‌های جدید برای روابط خود خلق کنید.
برای خلق فرصت‌های جدید در روابط خود باید برای مدت زمانـی از فعالیت‌هـای معمـول خـود خـارج شـوید یا به فعالیت‌ها و فرصت‌های جدید بپردازید. این فرصت را به خود بدهید و با افراد جدید ملاقات کنید. به عنـوان مثال زمانـی کـه شـما عضو یک گـروه یا باشـگاه می‌شوید فرصت ملاقات با افراد را پیدا می‌کنید.
- وابستگی‌ها و روابط ناسالم را رها کنید.
بعضی از ارتباطات باعث وابستگی می‌شوند و خـارج شـدن از این ارتباطات عموما دردناک است اما در بعضی از موارد این کار لازم و ضروری است. نه تنها در روابط بلکه ترک هرگونه وابستگی آزاردهنده است. مثلا برای یک فرد سیگاری، ترک سیگار با مشقت همراه است اما زمانی که شما باور داشته باشید این کار به صلاح شماست مطمئنا کمتر اذیت خواهید شد. افراد و روابط ناسالم نیز حکم سیگار را دارند و به نفع‌تان است که آن‌ها را به حال خود رها کنید و به دنبال افراد سالم و مثبت باشید. ضمن این که روابط منفی تاثیر بدی روی سلامت احساسی و روانی شما دارند. اگر بدنبال تغییر عادت‌های خود هستید، می‌توانید بسراغ کتاب قدرت عادت اثر چارلز دوهینگ بروید که این کتاب همانطور که گفته شد یکی از بهترین گزینه‌های مناسب برای ترک یا تغییر عادت است.
دوری از برخی روابط نزدیک ولی منفی مخصوصا وقتی پای یکی از اعضای خانواده در میان باشد سخت است. در این حالت، بهتر است میزان تماس با آن فرد را کم و محدود کنید و از تکیه کردن به آن شخص اجتناب کنید.
- به گروه‌ها بپوندید.
پیوسـتن به یک گروه می‌تواند بهتریـن راه برای پیـدا کردن حمایتی باشد که به دنبال آن هستید. به دنبال کمک گرفتن از یک گروه حمایتی برای برخی از مشکلات خود باشید. عضویت در گروه‌های دوستانه نیز می‌تواند راه‌حل خوبی برای ایجاد یک ارتباط صمیمی با افراد دیگر باشد.
سخن آخر
حمایت اجتماعی عبارت اسـت از آرامش احساسی، روانی و جسـمانی که از طریق خانواده، دوسـتان یا همکاران به ما داده می‌شود. حمایت اجتماعی ابعاد مختلفی دارد که از جمله آن می‌توان به حمایت عاطفی، حمایت فیزیکی، اطلاعاتی و ارزیابی و شناخت اشاره کرد. با صرف زمان و بهبود مهارت ارتباطی می‌توان شبکه وسیعی از روابط اجتماعی و به تبع آن حمایت اجتماعی را به دست آورد.
